Đông y cho rằng, phế là tạng “mỏng manh”, ưa ẩm nhuận mà ghét khô táo. Mùa thu, nhiệt độ dần hạ, mưa giảm, độ ẩm không khí thấp, khí hậu trở nên khô hanh. Thu khí ứng với phế, lúc này táo tà đương lệnh, dễ làm tổn thương phế âm và tân dịch, khiến phế mất nhuận dưỡng, khí phế nghịch lên mà sinh ho. Vì thế, thường gặp chứng thu táo khái thấu với biểu hiện: ho khan không đờm hoặc ít đờm, đờm dính khó khạc, họng khô ngứa, miệng mũi khô.

Vậy Đông y có những cách nào đơn giản mà hiệu quả để phòng trị chứng này? Hãy cùng tìm hiểu.

1. Liệu pháp cạo gió – khu tà, thông lạc, tuyên phế khí

- Vị trí chọn huyệt: vùng cổ gáy (Đốc mạch, Bàng quang kinh), ngực trước (Nhâm mạch, Phế kinh).

- Cách làm: dùng thìa hoặc dụng cụ cạo gió, chấm ít dầu, cạo theo hướng từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài, lực vừa phải, đến khi da hồng hoặc xuất hiện vết gió là được.

- Phạm vi cạo:

+ Cổ: từ sau tai xuống vai

+ Lưng: dọc hai bên cột sống, từ trên xuống

+ Ngực: từ dưới xương đòn tỏa ra hai bên

Công hiệu: thông kinh lạc, phát tán phế khí, đưa tà khí ra ngoài. Sau khi cạo nên giữ ấm, tránh gió lạnh, và uống nước ấm để giúp đào thải độc tố.

2. Day ấn hạt ở loa tai – kích thích huyệt, điều hòa phế khí

- Vị trí huyệt thường dùng: phế, khí quản, thần môn, tuyến thượng thận.

- Cách làm: dùng que dò tìm điểm nhạy cảm ở loa tai, dán hạt vương bất lưu hành bằng băng dính nhỏ, rồi mỗi ngày ấn 3–5 lần, mỗi lần 1–2 phút, hai tai luân phiên.

- Nguyên lý: loa tai là nơi hội tụ kinh lạc, khi kích thích vùng phản xạ có thể điều chỉnh chức năng tạng phủ. Phương pháp này thích hợp cho trẻ em hoặc người sợ châm cứu, an toàn, không đau.

3. Bấm huyệt trị ho

- Huyệt thường dùng: Ngư tế, Phế du.

- Cách làm:

+ Dùng ngón trỏ và giữa day từ huyệt Ngư tế (giữa xương bàn tay 1) hướng lên vai.

+ Ở tư thế ngồi hoặc nằm sấp, dùng ngón cái ấn hoặc xoay tròn huyệt Phế du (dưới gai sống ngực 3, đo ngang 1,5 thốn) trong 1–3 phút.

Công hiệu: day ngược chiều kinh mạch ở Ngư tế giúp thanh phế nhiệt; ấn Phế du có tác dụng điều bổ phế khí, thanh nhiệt tuyên phế, chỉ khái bình suyễn, cải thiện chức năng hô hấp.

4. Dưỡng phổi bằng dược thiện

Canh tuyết lê bạch quả

- Nguyên liệu: tuyết nhĩ 20g, lê 1 quả, xuyên bối mẫu 5g, đường phèn 10–20g (người tiểu đường kiêng).

- Cách làm: ngâm tuyết nhĩ, lê gọt vỏ bỏ hạt, cắt miếng, cho cùng xuyên bối mẫu và đường phèn vào nồi, thêm nước, nấu đến khi tuyết nhĩ mềm nhừ.

- Công hiệu: tư âm nhuận phế, hóa đàm chỉ khái. Dùng cho chứng ho khan ít đờm, họng khô miệng khát.

Cháo bách hợp hạnh nhân

- Nguyên liệu: bách hợp tươi 30g, hạnh nhân ngọt 10g, gạo tẻ 50g.

- Cách làm: hạnh nhân bỏ vỏ, cùng bách hợp và gạo nấu thành cháo.

- Công hiệu: dưỡng phế chỉ khái, thanh tâm an thần. Dùng cho ho khan không đờm, kèm mất ngủ, nhiều mộng.

5. Trà dưỡng sinh

Trà tang cúc bạc hà

- Nguyên liệu: tang diệp 5g, cúc hoa 3g, lá bạc hà 2g.

- Cách làm: hãm nước sôi, uống thay trà.

- Công hiệu: sơ phong thanh nhiệt, lợi yết chỉ khái. Thích hợp cho ho mới phát, họng ngứa khô.

Tinh chất menthol từ bạc hà giúp thông mũi, long đờm, làm thông thoáng đường thở 

Trà lê la hán

- Nguyên liệu: lê 1 quả, la hán quả nửa quả.

- Cách làm: lê cắt khúc, la hán quả đập vỡ, cho vào nồi, thêm nước, đun 15–20 phút.

- Công hiệu: thanh nhiệt nhuận phế, hóa đàm chỉ khái. Thích hợp cho chứng ho khan, đau rát họng do thu táo.

6. Mẹo dưỡng sinh hằng ngày

- Uống nước điều độ: uống từng ngụm nhỏ, nhiều lần, nước ấm khoảng 35–40℃, tránh uống quá nhiều cùng lúc.

- Duy trì độ ẩm không khí: dùng máy tạo ẩm, giữ ẩm trong phòng ở mức 50–60%.

- Ăn chua, bớt cay: hạn chế đồ cay nóng, tăng cường thực phẩm vị chua như sơn tra, ô mai.

- Điều độ sinh hoạt: ngủ sớm dậy sớm, tránh làm việc quá sức, chú ý giữ ấm, phòng lạnh.

Nếu ho nặng, kéo dài hoặc kèm sốt, tức ngực, đau ngực, cần đến cơ sở y tế để được thăm khám, loại trừ các bệnh lý thực thể khác.

Đông y trị ho thu táo nhấn mạnh điều hòa tổng thể, kết hợp cả ngoại trị (cạo gió, bấm huyệt) và nội dưỡng (trà, dược thiện), thuận theo quy luật tự nhiên, nhằm đạt được trạng thái “âm bình dương mật, tinh thần nãi trị” – âm dương cân bằng, tinh thần an định.

Mùa thu này, hãy cùng dùng trí tuệ Đông y để dưỡng phế, an thần, tận hưởng tiết thu trong lành, dễ chịu.