Ho đờm buổi sáng là tình trạng ho khạc ra dịch nhầy hoặc dịch mủ ngay sau khi thức dậy, kéo dài nhiều ngày hoặc nhiều tuần. Ở người hút thuốc, đây là một triệu chứng thường gặp và thường bị xem nhẹ, nhưng thực tế lại là dấu hiệu cảnh báo sớm tổn thương phổi.

Trong y học, nếu ho và khạc đờm kéo dài trên 3 tháng trong 1 năm, và lặp lại trong ít nhất 2 năm liên tiếp ở người hút thuốc, bác sĩ sẽ nghĩ đến viêm phế quản mạn tính – một dạng bệnh thuộc nhóm bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD).

Ho đờm buổi sáng ở người hút thuốc là gì?

Tại sao người hút thuốc hay ho đờm buổi sáng?

Khói thuốc và tổn thương đường thở

Khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó hàng trăm chất gây độc và ít nhất 70 chất gây ung thư. Khi hít vào, các chất này:

Kích thích niêm mạc phế quản → gây viêm mạn tính.

Tăng tiết chất nhầy → dịch nhầy bao bọc và giữ lại bụi, hóa chất.

Làm tê liệt lông chuyển - những sợi nhỏ có nhiệm vụ quét chất nhầy ra ngoài. Khi lông chuyển bị liệt, dịch nhầy ứ đọng suốt đêm và sáng sớm mới được tống ra khi ho.

Cơ chế hình thành ho đờm buổi sáng

Quá trình này diễn ra theo ba bước:

- Tăng tiết chất nhầy: Khói thuốc và bụi kích thích tuyến nhầy và tế bào goblet tăng tiết để giữ lại hạt bụi, vi khuẩn, hạn chế xâm nhập sâu vào phổi.

- Ứ đọng dịch nhầy: Khói thuốc làm tổn thương và tê liệt lông chuyển, khiến cơ chế vận chuyển chất nhầy ra ngoài bị đình trệ, đặc biệt khi ngủ (ít vận động lồng ngực, không ho).

- Phản xạ ho buổi sáng: Sau khi thức dậy, các cơ hô hấp hoạt động mạnh hơn, phản xạ ho được kích hoạt để tống dịch nhầy tích tụ qua đêm ra ngoài.

Ho đờm buổi sáng ở người hút thuốc cảnh báo bệnh gì?

Viêm phế quản mạn tính

Nguyên nhân: Hút thuốc là nguyên nhân hàng đầu.

Triệu chứng: Ho khạc đờm kéo dài, đặc biệt buổi sáng, kèm khó thở.

Biến chứng: Có thể tiến triển thành COPD, giãn phế nang, suy hô hấp mạn tính.

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)

Đặc điểm: Đường thở bị hẹp không hồi phục, khó thở tăng dần, ho đờm thường xuyên.

Tác hại: COPD là nguyên nhân tử vong đứng hàng thứ 3 thế giới.

Liên quan: 90% bệnh nhân COPD có tiền sử hút thuốc.

Nguy cơ viêm phổi

Người hút thuốc có nguy cơ cao bị viêm phổi do miễn dịch phổi suy yếu. Ho đờm buổi sáng có thể báo hiệu viêm phổi khởi phát, đặc biệt khi đờm vàng/xanh, kèm sốt, mệt mỏi.

Ung thư phổi giai đoạn sớm

Một số trường hợp ung thư phổi biểu hiện bằng ho kéo dài, có đờm lẫn máu, sụt cân, mệt mỏi.

Dấu hiệu kèm theo cần chú ý

Nếu ho đờm buổi sáng đi kèm một trong các triệu chứng sau, cần đi khám sớm:

- Khó thở khi gắng sức hoặc ngay cả khi nghỉ.

- Khò khè, nặng ngực.

- Đờm vàng, xanh, hoặc có máu.

- Sụt cân không rõ nguyên nhân.

- Sốt hoặc mệt mỏi kéo dài.

Khi nào nên đi khám?

Ho khạc đờm kéo dài trên 3 tuần.

Ho đờm tái diễn nhiều đợt trong năm.

Triệu chứng ngày càng nặng, ảnh hưởng sinh hoạt.

Có yếu tố nguy cơ: hút thuốc lá, làm việc trong môi trường nhiều khói bụi, hóa chất.

Bác sĩ có thể chỉ định:

- X-quang hoặc CT ngực để phát hiện tổn thương.

- Xét nghiệm đờm tìm vi khuẩn, tế bào bất thường.

- Hô hấp ký đánh giá chức năng phổi.

Điều trị và phòng ngừa

Ngưng hút thuốc - bước quan trọng nhất

Bỏ thuốc giúp giảm tiến triển bệnh, cải thiện chức năng phổi và giảm triệu chứng ho đờm. Sau khi ngừng hút, lông chuyển bắt đầu phục hồi, giúp tống chất nhầy hiệu quả hơn.

Tránh khói bụi và chất kích thích

Đeo khẩu trang khi ra ngoài hoặc làm việc trong môi trường ô nhiễm.

Hạn chế tiếp xúc với khói than, khói bếp, khói hương.

Tăng cường sức đề kháng phổi

Ăn nhiều rau xanh, trái cây, thực phẩm giàu vitamin C, E.

Uống đủ nước để làm loãng đờm.

Tập thở và vận động nhẹ để cải thiện thông khí phổi.

Điều trị triệu chứng ho đờm

Một số loại thuốc thường được chỉ định:

- Thuốc long đờm giúp làm loãng và dễ khạc đờm.

- Thuốc giãn phế quản trong COPD; thuốc dự phòng đợt cấp. 

- Thuốc kháng sinh nếu có nhiễm trùng.

Y học cổ truyền nhìn nhận ho đờm buổi sáng ở người hút thuốc

Theo y học cổ truyền, hút thuốc lâu ngày làm tổn thương phế khí, khói thuốc và hàn tà từ môi trường dễ khiến phế bị “uất đàm”, khí cơ bị trở trệ, đờm ẩm ứ đọng.

Triệu chứng: Ho đờm nhiều buổi sáng, đờm trắng loãng hoặc vàng, kèm nặng ngực, khó thở.

Nguyên tắc trị: Ôn phế, hóa đàm, chỉ khái, tuyên thông phế khí.

TPBVSK Thông Phế Phúc Hưng chứa các thảo dược ôn phế, hóa đàm, giúp làm thông thoáng đường thở, hỗ trợ giảm ho, giảm đờm ở người hút thuốc hoặc tiếp xúc khói bụi. Sản phẩm không thay thế thuốc chữa bệnh và nên dùng kết hợp với lối sống lành mạnh.