1. Nguyên nhân gây đờm đặc, khó khạc: Sự kết hợp giữa “táo” và “nhiệt”

Theo y học hiện đại:

Đờm đặc hình thành khi màng nhầy đường hô hấp bị tổn thương hoặc bị kích thích, dẫn đến tăng tiết chất nhầy, tăng độ quánh hoặc giảm khả năng vận chuyển của lông mao đường hô hấp.

- Tăng tiết dịch nhầy: Do nhiễm trùng (vi khuẩn, virus), dị ứng, ô nhiễm không khí hoặc khói thuốc, làm kích hoạt tuyến tiết chất nhầy hoạt động quá mức.

Theo y học cổ truyền:

Ba yếu tố ngoại tà chính gây ra đờm là hàn, nhiệt và thấp, biểu hiện thành các thể bệnh khác nhau:

- Phế nhiệt: Đờm vàng, đặc, kèm cảm giác khô rát họng, lưỡi đỏ, rêu vàng. Cần thanh nhiệt, giải độc, làm ẩm phổi.

- Phế táo: Ho khan, ít đờm, đờm đặc khó khạc, miệng và mũi khô. Trị liệu hướng đến dưỡng âm, sinh tân, nhuận phế.

 2. Năm nguyên tắc dinh dưỡng hỗ trợ cải thiện đờm đặc

Nguyên tắc 1: Dưỡng ẩm niêm mạc

Bổ sung đủ nước là nền tảng quan trọng giúp làm loãng dịch tiết, hỗ trợ vận chuyển đờm ra khỏi đường hô hấp.

- Uống 300ml nước ấm (~37°C) vào sáng sớm khi bụng đói giúp kích thích hoạt động lông mao. Có thể thêm 1 - 2 thìa mật ong để làm dịu cổ họng.

- Tính toán lượng nước cần uống: Cân nặng (kg) × 40 ml = nhu cầu nước/ngày. Chia đều trong ngày, không uống dồn cùng lúc.

Nguyên tắc 2: Thanh nhiệt - sử dụng thực phẩm giúp tiêu đờm

Một số thực phẩm hỗ trợ thanh nhiệt và hóa đàm hiệu quả:

 - Trần bì: Dùng nấu cháo hoặc pha trà, phối hợp phục linh giúp hóa đàm, lợi tỳ.

 Nguyên tắc 4: Dưỡng âm, làm ẩm - chống lại nguyên nhân do khô

- Bạch quả: Nấu chè bạch quả với hạt sen, hoa bách hợp giúp dưỡng âm, giảm đờm dính.

- Mật ong: Pha trà mật ong với bưởi, lê hoặc hấp lê với mật ong giúp giảm khô cổ, thích hợp với người hút thuốc.

Nguyên tắc 5: Tránh thực phẩm tăng sinh đàm

- Hạn chế thực phẩm cay nóng (ớt, mù tạt, gừng) nếu đang có phế nhiệt.

- Tránh ăn nhiều dầu mỡ, đường tinh luyện, thức ăn chiên rán.

- Giảm thức ăn mặn như dưa muối, thịt xông khói – dễ làm cô đặc dịch thể, gây đờm đặc hơn.

3. Gợi ý một số bài thuốc ăn uống theo thể bệnh đờm

 4. Ba kỹ thuật hỗ trợ giúp đẩy đờm hiệu quả

 - Duy trì độ ẩm không khí phòng: Sử dụng máy tạo ẩm bay hơi lạnh, duy trì độ ẩm trong phòng ở mức 50–60%. Cần vệ sinh máy thường xuyên để tránh phát sinh vi khuẩn, nấm mốc.

- Tránh lạm dụng giọng nói khi có đờm đặc: Nói to hoặc kéo dài trong lúc cổ họng nhiều đờm có thể gây tổn thương niêm mạc. Nên uống nhiều nước ấm, có thể dùng trà đại hạt, mạch đông để làm dịu họng.

Đờm đặc, khó khạc là tình trạng gây khó chịu dai dẳng, ảnh hưởng đến chất lượng sống và sức khỏe hô hấp lâu dài. Hiểu rõ nguyên nhân và áp dụng đúng nguyên tắc về dinh dưỡng, bài thuốc phù hợp thể bệnh, kết hợp với kỹ thuật hỗ trợ khoa học là chìa khóa giúp cải thiện tình trạng này một cách an toàn và hiệu quả, tránh lệ thuộc thuốc long đờm kéo dài.