Chẩn đoán và điều trị nhanh chóng là rất cần thiết đối với bệnh viêm màng não. Do đó, nếu bạn nghi ngờ mình hoặc người thân bị viêm màng não, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ của các cơ sở y tế ngay lập tức. Nếu bạn không thể đưa được bệnh nhân đến bệnh viện được thì hãy gọi ngay cho xe cấp cứu.

Điều trị

Tự chăm sóc tại nhà

- Chăm sóc cấp cứu ban đầu:Trong khi chở bệnh nhân đến bệnh viện hay chờ xe cấp cứu, cần thực hiện những bước sau:

+ Cho bệnh nhân uống thuốc hạ sốt (acetaminophen).

+ Đặt bệnh nhân nằm ở nơi ánh sáng dịu (hơi tối), yên tĩnh.

+ Nếu bệnh nhân ói, đặt bệnh nhân nằm nghiêng để tránh hít các chất nôn vào phổi.

- Chăm sóc tại nhà: chỉ được thực hiện khi bệnh nhân bị viêm màng não do virus nhẹ, và chỉ có thể được chẩn đoán bằng chọc dò dịch não tủy. Nếu được chẩn đoán là viêm màng não do virus, có thể dùng các thuốc giảm đau đầu và hạ sốt. Thường là acetaminophen hoặc các thuốc giảm đau mạnh hơn. Kháng sinh không có ích trong viêm màng não do virus.

+ Nếu bệnh nhân với chẩn đoán viêm màng não do virus được bác sĩ cho về nhà, cần phải được tái khám sau 1 hoặc 2 ngày.

+ Khi bệnh nhân viêm màng não do virus được điều trị tại nhà, cần chú ý đến những dấu hiệu báo hiệu tình trạng bệnh nhân chuyển biến nặng hơn. Nếu có những dấu hiệu sau, cần đưa bệnh nhân đến bệnh viện ngay:

- Ói nhiều hơn hoặc không kiểm soát được

- Đau đầu hoặc sốt nặng hơn

- Đột quỵ

- Yếu hoặc tê tứ chi.

- Khó nói, khó nuốt hay khó đi lại

- Lơ mơ hoặc ngủ nhiều quá mức

Can thiệp y học

Việc quyết định xem có cần thiết phải nhập viện hay không đối với những bệnh nhân viêm màng não còn tùy thuộc vào nguyên nhân.

Nếu viêm màng não do virus, việc điều trị thường đỡ nặng nề hơn và chủ yếu làm cải thiện các triệu chứng của bệnh nhân. Viêm màng não do virus thường được điều trị tại nhà với acetaminophen và các thuốc giảm đau khác. Kháng sinh không có tác dụng trong điều trị viêm màng não do virus.

Ở trường hợp viêm màng não do vi trùng, thường bệnh nhân sẽ được nằm ở phòng chăm sóc đặc biệt để được theo dõi trong một khoảng thời gian dài hay ngắn tùy thuộc vào diễn tiến của bệnh. Chăm sóc một bệnh nhân viêm màng não do vi trùng thường bắt đầu với việc đảm bảo bệnh nhân được thở tốt và có huyết áp ổn định.

- Lập đường truyền tĩnh mạch và bắt đầu truyền dịch.

- Theo dõi monitor hoạt động của tim.

- Sử dụng kháng sinh đường tĩnh mạch

- Steroid có thể được dùng để làm giảm độ nặng của bệnh

- Nếu bệnh nặng cần điều trị tích cực hơn.

- Có thể sẽ phải đặt ống nội khí quản để bệnh nhân thở dễ dàng hơn.

- Lập đường truyền tĩnh mạch lớn ở bẹn, ngực hay cổ. Cho thuốc cải thiện huyết áp và cắt cơn.

- Đặt thông tiểu để kiểm tra lượng nước thải ra của bệnh nhân.

Nếu chẩn đoán chưa chắc chắn, hoặc bệnh nhân mới được dùng kháng sinh, bệnh nhân sẽ được nhập viện để theo dõi và điều trị cho đến khi có chẩn đoán xác định. Và cần phải chọc dịch não tủy lại lần nữa sau 12 – 24 giờ để xác định lại.

Các bước tiếp theo

Phòng ngừa

Kháng sinh có thể giúp phòng ngừa viêm màng não đối với những người:

- Gần đây có tiếp xúc gần gũi với bệnh nhân viêm màng não.

- Tiếp xúc trong một thời gian dài (sống, học cùng trường, hoặc ở tù chung) với người viêm màng não

- Tiếp xúc  trực tiếp với miệng, mũi, hoặc các chất tiết của phổi (như hôn, hô hấp nhân tạo)

Ngay cả nếu đã được phòng ngừa bằng kháng sinh, người có tiếp xúc với bệnh nhân viêm màng não cũng phải đến bệnh viện nếu bị sốt, đau họng,  đau đầu, phát ban, cổ cứng.

Kháng sinh phòng ngừa không phải là cần thiết trong tất cả các trường hợp viêm màng não và thường là không cần thiết trừ trường hợp bác sĩ nghi ngờ hoặc khẳng định là viêm màng não do Neisseria meningitidis.

- Người mới đến sống trong các khu tập trung như doanh trại quân đội cần được tiêm vaccine ngừa chủng vi trùng gây viêm màng não này.

Vaccine

Đã có loại vaccine dành cho viêm màng não do Neisseria meningitides

- Người mới đến sống trong các khu tập trung như doanh trại quân đội cần được tiêm vaccine ngừa chủng vi trùng gây viêm màng não do Neisseria meningitides

- CDC (Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa bệnh tật - Centers for Disease Control and Prevention - của Mỹ) đề nghị thực hiên tiêm ngừa tự nguyện.

- Những người đi đến những khu vực có nguy cơ cao trên thế giới cũng nên được chủng ngừa.

Những vaccine ngừa viêm phổi cũng có thể chống lại được một số type viêm màng não gây ra bởi Streptococcus pneumoniae. Mục đích chính của loại vaccine này là chủng ngừa cho những người có nguy cơ bị viêm phổi, tuy nhiên nó cũng có một số tác dụng đối với viêm màng não do Streptococcus pneumoniae. Những người được hưởng lợi ích từ vaccine ngừa viêm phổi bao gồm những người trên 65 tuổi và:

- Bị bệnh phổi mạn tính

- Mất sức

- Bị thiếu máu hồng cầu hình liềm

- Cắt lách.

Vaccine ngừa Haemophilus influenza type B bình thường không được tiêm cho người lớn, tuy nhiên nó được tiêm đều đặn cho trẻ em và tỏ ra có hiệu quả trong phòng ngừa viêm màng não do loại vi trùng này. Bình thường nó không được tiêm cho người lớn, tuy nhiên, nó có thể có ích đối với những người bị:

- Hồng cầu hình liềm

- Ung thư máu

- HIV/AIDS

- Cắt lách

- Ghép tủy

- Đang hóa trị ung thư

Tiên lượng

Tiên lượng của viêm màng não phụ thuộc vào độ nặng và nguyên nhân của bệnh.

- Ở những người bị viêm màng não do vi trùng nặng hoặc bệnh khởi phát nhanh, tỷ lệ tử vong có thể trên 90%. Nếu bệnh nhân sống sót, thậm chí được điều trị đúng, vẫn có thể để lại những di chứng như điếc, co giật, liệt hay mù.

- Trong trường hợp viêm màng não do vi trùng nhẹ hơn, tỷ lệ tử vong vẫn ở mức 25%. Có thể có di chứng lâu dài. Những bệnh nhân này cần phải mất một thời gian dài để nằm viện và phục hồi.

- Những người bị viêm màng não do virus, có thể phục hồi hoàn toàn trong vòng 7 đến 10 ngày.

St