Có một số bệnh thần kinh, trong quá trình phát bệnh xảy ra các triệu chứng về khớp như: viêm, tràn dịch, thoái hóa, biến dạng khớp... Đây không phải là bệnh khớp xảy ra cùng lúc với bệnh thần kinh, mà chỉ là hậu quả của các tổn thương thần kinh gây nên. Hầu hết những triệu chứng về khớp thường xuất hiện muộn ở bệnh nhân có bệnh thần kinh, nhưng cũng có ít trường hợp triệu chứng khớp lại xuất hiện sớm, là dấu hiệu đầu tiên, nên dễ nhầm là bệnh khớp mà bỏ qua bệnh thần kinh.

Bệnh thần kinh có biểu hiện khớp được mô tả sớm nhất là bệnh Tabès (giang mai thần kinh) do Charcot mô tả lần đầu từ năm 1868. Ngày nay, y học đã biết nhiều bệnh thần kinh có biểu hiện ở khớp, gọi chung là nhóm bệnh khớp do thần kinh, gồm: bệnh Tabès; séringomyélie (bệnh rỗng ống tủy), bệnh Charcot - Marie - Tooth; Các bệnh thần kinh: chấn thương tủy sống, thoát vị màng não tủy, liệt nửa người, liệt 2 chi dưới, bệnh đái tháo đường và bệnh phong.

Biểu hiện khớp của các bệnh thần kinh

Đau khớp chỉ là những biểu hiện của bệnh thần kinh nên các đặc điểm về giới tính và tuổi của bệnh nhân cũng tùy thuộc vào bệnh chính. Các triệu chứng ở khớp thường xuất hiện sau các triệu chứng thần kinh từ vài tháng đến nhiều năm, rất ít khi có cùng một lúc hoặc đi trước, nên nếu không chú ý, bệnh nhân tưởng là bị thêm bệnh khớp. Tổn thương khớp bao giờ cũng ở cùng với vùng có tổn thương thần kinh trước đó. Thường gặp thể chỉ có một khớp hay vài khớp bị đau, ít khi thấy đau đa khớp. Các khớp đau có thể đối xứng hoặc không đối xứng.

Biểu hiện đau khớp bằng 2 dạng: Một là, viêm cấp tính hoặc mạn tính như sưng, nóng, đỏ, đau, có dịch trong khớp. Nhưng thường đau ít hoặc không đau, đây là một tính chất đặc biệt của bệnh khớp do thần kinh. Hai là: tổn thương thoái hóa, biến dạng tiến triển từ từ tăng dần, ít đau. Đó là hậu quả của những tổn thương loạn sản, loạn dưỡng ở đầu xương, sụn khớp, dây chằng và bao khớp. Trên thực tế chúng ta thấy khớp của bệnh nhân có những hình dạng bất thường và nhất là có những động tác bất thường như lỏng lẻo khớp. Viêm cấp thường kéo dài một thời gian, sau đó khỏi rồi lại tái phát. Hầu hết các ca bệnh diễn biến từ từ tăng dần, khớp biến dạng dần, khả năng vận động càng giảm nhưng rất ít khi dẫn đến dính khớp. Bệnh có thể có các biến chứng như: nhiễm khuẩn khớp, gãy xương tự nhiên, chảy máu trong khớp, chèn ép mạch máu hoặc thần kinh, sai khớp hoàn toàn.

Xét nghiệm máu và dịch khớp không thấy gì đặc biệt. Chụp phim Xquang có các hình ảnh tổn thương xơ hóa đậm đặc đầu xương, đầu xương biến dạng do những tổn thương phối hợp vừa khuyết vừa mọc thêm, vôi hóa phần mềm quanh khớp, hình ảnh gai xương, gãy xương...

Tại sao bệnh thần kinh lại gây đau khớp?

Các nhà khoa học đã dày công nghiên cứu và cho biết những tổn thương ở khớp do các bệnh thần kinh, có thể giải thích bằng hai cơ chế như sau:

Thứ nhất là vai trò dinh dưỡng: do tổn thương thần kinh (nhất là ở phần tủy) gây nên những rối loạn thần kinh thực vật, thần kinh vận mạch, những rối loạn này làm thay đổi dinh dưỡng của đầu xương và bao khớp, đưa đến tình trạng loạn sản làm thay đổi cấu trúc và hình dạng của khớp.

Thứ hai, do tác nhân cơ giới: các bệnh thần kinh là nguyên nhân gây bệnh khớp thường gây mất cảm giác sâu (như bệnh giang mai thần kinh, rỗng ống tủy...) hoặc co cứng gân, cơ, dây chằng (vì liệt bó tháp...). Vì vậy khi vận động, bệnh nhân thường không giữ được tư thế cố định cân bằng, mất các phản ứng tự vệ của khớp đối với các tư thế xấu, có hại. Tình trạng này kéo dài, các động tác, tư thế có hại tác động như những vi chấn thương làm cho khớp bị thoái hóa và di lệch biến dạng dần.

Điều trị và phòng bệnh

Việc điều trị phải tùy theo thể bệnh và mức độ tổn thương khớp. Nếu đang trong thời kỳ viêm cấp: phải dùng thuốc chống viêm, tiêm hydrocortison tại chỗ, để chi bệnh ở tư thế cơ năng. Nếu là thể kéo dài: cần tránh va chạm, tránh vận động nhiều và mạnh, cố định ở tư thế cơ năng nếu tổn thương nặng. Phẫu thuật làm dính khớp áp dụng trong trường hợp khớp quá lỏng lẻo không vận động được. Điều trị nguyên nhân tức là điều trị bệnh thần kinh gây đau khớp như: điều trị bệnh giang mai, đái tháo đường, chấn thương chèn ép...

Biểu hiện khớp của các bệnh thần kinh, không phải là bệnh khớp xảy ra cùng lúc với bệnh thần kinh, mà chỉ là hậu quả của các bệnh thần kinh gây nên. Vì vậy muốn phòng tránh tổn thương khớp, chủ yếu phải phòng tránh bệnh thần kinh. Đồng thời khi đã phát hiện các bệnh thần kinh là nguyên nhân gây tổn thương khớp thì cần điều trị sớm và tích cực để bệnh không tiến triển đến giai đoạn đau khớp. Trong các bệnh là nguyên nhân gây đau khớp có bệnh giang mai, khi đến giai đoạn giang mai thần kinh sẽ gây đau khớp. Do đó cần phòng tránh giang mai bằng các biện pháp quan hệ tình dục an toàn để tránh lây giang mai; khám chẩn đoán sớm và điều trị triệt để bệnh giang mai từ giai đoạn đầu. Phòng tránh chấn thương tủy sống bằng các biện pháp bảo hộ lao động, đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông...