Truyền thuyết về Phật thủ

Ngày xửa ngày xưa, dưới chân núi Kim Hoa linh thiêng thuộc vùng La Điếm, có một chàng trai trẻ sống đơn độc cùng người mẹ già yếu. Năm tháng chồng chất, người mẹ mỗi ngày càng thêm suy nhược, thường xuyên cảm thấy bụng đầy tức, ngực khó chịu, không ăn không ngủ được, hơi thở nặng nề, đau âm ỉ không dứt. Chàng trai trẻ, vốn sống đơn sơ nhưng giàu lòng hiếu thảo, đã không quản ngại đường xa, khắp nơi tìm kiếm danh y, mong sao chữa được bệnh cho mẹ. Nhưng dẫu thuốc thang tốn kém bao nhiêu, bệnh tình của bà vẫn không hề thuyên giảm.

Một đêm nọ, trong giấc mộng sâu, chàng mơ thấy một tiên nữ yểu điệu xuất hiện giữa làn mây, tay nâng một loại trái cây kỳ lạ. Trái ấy tỏa hương ngào ngạt, có hình dáng như bàn tay nhỏ nhắn của tiên nữ. Vừa đưa đến gần người mẹ đang nằm thiêm thiếp, kỳ diệu thay, sắc mặt bà hồng hào trở lại, ánh mắt sáng rực như thể chưa từng đau yếu. Nhưng khi tỉnh giấc, tất cả chỉ là mộng tưởng. Chàng trai không nản chí, mà càng quyết tâm hơn: phải tìm bằng được loại quả diệu kỳ ấy để cứu mẹ.

Từ đó, chàng bắt đầu hành trình đầy gian nan, trèo đèo lội suối, không quản đói rét. Có ngày kiệt sức giữa rừng, chàng gục xuống một tảng đá nghỉ chân. Trong cơn thiêm thiếp, một con hạc trắng xòe cánh múa lượn trên không, vừa ca vừa ngâm nga những vần thơ kỳ lạ:

“Kim Hoa sơn thượng ẩn thần thụ,

Quả vàng cứu mẹ thoát trầm luân.

Đêm mai giữa ngọ đừng sai hẹn,

Cổng núi huyền linh chớ bỏ lầm.”

Lời hạc tiên như sấm truyền. Đúng giờ Tý đêm hôm sau, chàng trai lần bước lên đỉnh núi Kim Hoa. Trước mắt là cảnh tượng như chốn tiên bồng: cây lá vàng rực, từng quả chín óng ánh phát sáng như kim loại quý. Chính tiên nữ trong giấc mộng bước ra từ bụi hoa, dịu dàng trao cho chàng một trái “quýt tiên” và nói: "Lòng hiếu thảo của con đã lay động thiên đình. Trái này có thể hóa giải bệnh tật của mẫu thân con."

Chưa dừng lại ở đó, chàng trai quỳ xuống cầu xin được thêm một cây giống, với mong muốn mẹ mình có thể ngày ngày thưởng hương của trái quý, không còn lo tái bệnh. Cảm động trước tấm lòng ấy, tiên nữ đồng ý và tặng thêm cây giống.

Kỳ diệu thay, chỉ một lần ngửi hương trái và dùng sắc thuốc, người mẹ lập tức hồi phục, tinh thần minh mẫn, thân thể khỏe khoắn như chưa từng mang bệnh. Chàng trai liền đem cây giống về trồng nơi vườn nhà, hết lòng chăm sóc. Không lâu sau, cây lớn nhanh, ra hoa kết trái, hương thơm lan tỏa khắp làng trên xóm dưới. Những người quanh vùng nghe tiếng đã tìm tới xin thuốc, và ai nấy đều khỏe mạnh trở lại sau khi dùng quả.

Dân làng cảm tạ chàng trai và xem vị tiên nữ chính là hóa thân của Quan Âm Bồ Tát. Vì hình dáng của quả giống như bàn tay ngọc ngà của Phật, người ta gọi nó là Phật Thủ  “tay Phật”, vừa để tưởng nhớ ơn trên, vừa ghi nhận tác dụng cứu người của nó.

Từ truyền thuyết đến thực tiễn: Phật Thủ trong y học cổ truyền

Phật thủ (tên khoa học: Citrus medica L.var. sarcodactylis Sw.) không chỉ là loài cây gắn với câu chuyện dân gian đầy nhân văn, mà còn là một vị thuốc quý được ghi chép cẩn thận trong nhiều y thư cổ.

Trong "Bản Thảo Cương Mục" – danh tác y học cổ đại Trung Hoa, Phật thủ được miêu tả:

Phật thủ có vị cay, đắng, tính ấm. Theo Đông y, vị thuốc này giúp điều hòa khí huyết, thư giãn gan, hóa đờm, tiêu tích trệ – cực kỳ hiệu quả trong các chứng:

- Tức ngực, đầy bụng, khó tiêu

- Nôn mửa, ho nhiều đờm

- Kém ăn, đau bụng do khí uất

Theo “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” của GS. Đỗ Tất Lợi: Phật thủ vào 2 kinh phế và tỳ, có vị cay, đắng, chua, tính ôn. Tác dụng:

- Lý khí, giảm đau bụng, cầm nôn

- Tăng cường tiêu hóa, mạnh tỳ vị

- Giảm ho, hóa đờm

Liều dùng: 3–6g mỗi ngày, dưới dạng thuốc sắc hoặc tán bột.

Từ một truyền thuyết cảm động về lòng hiếu thảo và niềm tin vào y học thần tiên, Phật Thủ đã đi vào đời sống con người như một dược liệu thực thụ, vừa thơm vừa lành, vừa có khả năng trị bệnh. Sự kết hợp giữa giá trị văn hóa - tâm linh và hiệu quả y học của nó chính là minh chứng cho triết lý y học phương Đông: “dược thực đồng nguyên” - thuốc và thực phẩm cùng chung gốc, chữa bệnh từ trong lối sống. Ngày nay, giữa cuộc sống hiện đại, câu chuyện về Phật Thủ vẫn là lời nhắc nhở sâu sắc về tình mẹ con, về lòng hiếu thảo và về niềm tin kỳ diệu vào những giá trị truyền thống vẫn còn nguyên vẹn qua thời gian.