Tác giả: Lưu Sĩ Kỳ, Trương Kỳ, Mạnh Đức Nghiệp, Thẩm Hạo Nguyên, Dương Mậu Vĩ
(Bệnh viện trực thuộc Đại Học Trung Y Dược Liêu Ninh -Trung Quốc) 
Tháng 2 năm 2025

Giới thiệu chung về tiểu đường type 2 và vết thương khó lành

Tiểu đường type 2 (T2DM) là bệnh mạn tính phổ biến, đặc biệt ở người trung niên và cao tuổi, gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Một trong những biến chứng đáng lo ngại nhất là các vết thương lâu lành, đặc biệt là ở bàn chân. Nguyên nhân chính là do lượng đường trong máu cao kéo dài gây tổn thương mạch máu, thần kinh và làm suy giảm hệ miễn dịch. Điều này khiến các vết thương ở người tiểu đường rất dễ bị nhiễm trùng, loét sâu, thậm chí phải cắt cụt chi nếu không được chăm sóc và điều trị đúng cách. 

Cụ thể, khi đường huyết cao, các mạch máu nhỏ bị tổn thương, làm giảm lưu lượng máu đến vùng tổn thương, khiến oxy và dưỡng chất không đến đủ để nuôi dưỡng tế bào. Hệ miễn dịch suy yếu khiến cơ thể khó chống lại vi khuẩn, làm vết thương dễ bị nhiễm trùng. Thêm vào đó, biến chứng thần kinh ngoại biên làm giảm cảm giác đau, khiến người bệnh không nhận ra vết thương nhỏ, dễ bị bỏ qua và trở nên nghiêm trọng hơn. 

Vị trí và vai trò của Huyết Giác trong điều trị vết thương tiểu đường

Huyết Giác là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền, được lấy từ phần thân hóa gỗ màu đỏ của cây Dracaena cochinchinensis. Vị thuốc này có tính bình, vị ngọt mặn, không độc, được sử dụng rộng rãi để chữa các vết thương tụ máu, bầm tím, đau nhức do ứ huyết, đồng thời có tác dụng cầm máu, tiêu sưng, giảm viêm và thúc đẩy tái tạo mô mới. Trong dân gian, Huyết Giác còn được gọi là “thần dược hoạt huyết” vì khả năng lưu thông khí huyết, giúp vết thương nhanh lành hơn.

Huyết Giác là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền, được lấy từ phần thân hóa gỗ màu đỏ của cây Dracaena cochinchinensis.

Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu này nhằm khám phá cơ chế tác dụng của Huyết Giác trong việc thúc đẩy lành vết thương ở bệnh nhân tiểu đường type 2 bằng cách sử dụng các công cụ hiện đại như dược lý học mạng và mô phỏng phân tử. Qua đó giúp làm rõ các thành phần hoạt tính chính, các mục tiêu sinh học liên quan và con đường tín hiệu mà Huyết Giác tác động để hỗ trợ quá trình lành vết thương.

Phương pháp nghiên cứu

Thu thập thành phần hoạt tính và mục tiêu sinh học: Nhóm nghiên cứu đã thu thập và sàng lọc 120 thành phần hóa học có trong Huyết Giác từ các cơ sở dữ liệu chuyên ngành, sau đó chọn ra 23 hợp chất chính có khả năng tác động sinh học. Các mục tiêu protein tương ứng với các hợp chất này được dự đoán qua phần mềm chuyên dụng, thu được 480 mục tiêu tiềm năng. 

Dự đoán mục tiêu bệnh lý vết thương tiểu đường

Các mục tiêu liên quan đến vết thương do tiểu đường type 2 được lấy từ các cơ sở dữ liệu GeneCards và OMIM, với hơn 5700 mục tiêu bệnh lý được xác định. So sánh với mục tiêu của Huyết Giác, nhóm nghiên cứu xác định được 352 mục tiêu chung có thể là điểm tác động của vị thuốc trên vết thương tiểu đường. 

Xây dựng mạng tương tác và phân tích gene lõi

Mạng tương tác protein (PPI) được xây dựng từ 352 mục tiêu chung, giúp xác định các gene lõi quan trọng trong quá trình lành vết thương. Qua phân tích, 10 gene lõi được chọn làm trọng tâm nghiên cứu.

Phân tích làm giàu chức năng gene (GO) và đường tín hiệu KEGG

Phân tích chức năng gene cho thấy các mục tiêu tập trung vào các quá trình phospho hóa protein và điều hòa hoạt tính enzyme kinase. Phân tích đường tín hiệu KEGG cho thấy con đường PI3K-AKT là con đường chính mà Huyết Giác tác động để thúc đẩy lành vết thương, bên cạnh một số đường tín hiệu khác như MAPK1.

Mô phỏng phân tử

Các thành phần chính của Huyết Giác như Long huyết tố D, 3,5-dihydroxy-diphenylethylene và pterostilbene được mô phỏng tương tác với các protein mục tiêu lõi trong đường tín hiệu PI3K-AKT (PIK3CA, PIK3CB, PIK3R1). Kết quả cho thấy các thành phần này liên kết chặt chẽ với các protein mục tiêu, có năng lượng liên kết thấp, chứng tỏ khả năng tương tác hiệu quả.

Kết quả và phân tích

- Tác dụng đa mục tiêu, đa thành phần của Huyết Giác

Huyết Giác chứa nhiều thành phần hoạt tính có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, giảm đau, chống oxy hóa và chống đông máu. Nhờ đó, vị thuốc có thể tác động đồng thời lên nhiều mục tiêu sinh học, giúp giảm viêm, chống nhiễm trùng và thúc đẩy quá trình tái tạo mô mới trong vết thương tiểu đường.

- Vai trò của đường tín hiệu PI3K-AKT trong lành vết thương

Đường tín hiệu PI3K-AKT đóng vai trò quan trọng trong điều hòa stress oxy hóa và hình thành mạch máu mới. Khi được kích hoạt, PI3K-AKT thúc đẩy biểu hiện yếu tố tăng trưởng mạch máu VEGF, giúp tăng sinh và di chuyển tế bào nội mô, tạo thành các mạch máu mới cung cấp oxy và dưỡng chất cho vùng tổn thương.

Ở người tiểu đường, quá trình này bị suy giảm do tổn thương mạch máu và stress oxy hóa kéo dài, dẫn đến vết thương khó lành. Huyết Giác với các thành phần hoạt tính có khả năng kích hoạt đường tín hiệu này, từ đó giảm stress oxy hóa, tăng cường tạo mạch, cải thiện khả năng lành vết thương.

- Mô phỏng phân tử xác nhận cơ chế tác động

Mô phỏng phân tử cho thấy các thành phần chính của Huyết Giác có khả năng liên kết tự phát và chặt chẽ với các protein cốt lõi trong đường tín hiệu PI3K-AKT, làm tăng tính thuyết phục cho giả thuyết về cơ chế tác động của vị thuốc.

Ý nghĩa thực tiễn và ứng dụng lâm sàng

- Tầm quan trọng của chăm sóc vết thương ở người tiểu đường

Người bệnh tiểu đường rất dễ bị vết thương lâu lành, nhiễm trùng và biến chứng nghiêm trọng như viêm xương, nhiễm trùng huyết, thậm chí phải cắt cụt chi nếu không được chăm sóc đúng cách34. Việc kiểm soát đường huyết, chăm sóc vết thương kỹ lưỡng, kết hợp với các phương pháp điều trị hỗ trợ là rất cần thiết để giảm thiểu các biến chứng này.

- Huyết Giác - giải pháp hỗ trợ từ y học cổ truyền

Huyết Giác với đặc tính hoạt huyết, tiêu ứ, giảm viêm và thúc đẩy tái tạo mô mới là một lựa chọn tiềm năng để hỗ trợ quá trình lành vết thương ở người tiểu đường. Vị thuốc có thể được dùng kết hợp với các phương pháp điều trị hiện đại để nâng cao hiệu quả chữa lành vết thương, giảm đau và ngăn ngừa biến chứng.

Lời khuyên chăm sóc và phòng ngừa

Ngoài việc dùng thuốc, người bệnh tiểu đường cần chú ý kiểm soát đường huyết, duy trì chế độ ăn uống lành mạnh giàu protein, vitamin và khoáng chất như kẽm để hỗ trợ quá trình lành vết thương. Tập luyện phù hợp, nghỉ ngơi đủ giấc và tránh hút thuốc lá cũng góp phần cải thiện khả năng lành vết thương. 

Kết luận

Nghiên cứu cho thấy Huyết Giác có tác dụng thúc đẩy lành vết thương ở bệnh nhân tiểu đường type 2 thông qua cơ chế đa mục tiêu, trong đó đường tín hiệu PI3K-AKT đóng vai trò trung tâm. Vị thuốc giúp giảm stress oxy hóa, kích thích tạo mạch máu mới, từ đó cải thiện khả năng tái tạo mô và làm lành vết thương nhanh hơn.

Đây là cơ sở khoa học quan trọng để phát triển các bài thuốc chứa Huyết Giác trong điều trị vết thương tiểu đường, góp phần giảm thiểu biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.